Stowarzyszenie Księgarzy Polskich ma 55 lat

Ruch społeczny środowiska księgarskiego ma długą, bogatą tradycję. Szeroko pisaliśmy o tym w roku 2006 na półwiecze SKP. Kiedy w 1955 roku debatowano nad kształtem nowej organizacji księgarskiej, było do czego się odwołać. W listopadzie 1956 roku na zjeździe założycielskim w Wiśle powołana została nowa reprezentacja środowiska księgarskiego – Stowarzyszenie Księgarzy Polskich. W składzie zarządu głównego w większości znaleźli się wybitni księgarze o bogatym, jeszcze przedwojennym doświadczeniu zawodowym i wielkim autorytecie w środowisku. W programie mieściło się dążenie do większej samodzielności ekonomicznej i programowej księgarń, zmiany w systemie planowania obrotów, uregulowanie stosunków z wydawcami, zdjęcie z księgarzy odpowiedzialności za nietrafione nakłady poprzez powołanie komisowego przedsiębiorstwa hurtowego, decentralizacja współpracy z bibliotekarzami, podnoszenie kwalifikacji kadr księgarskich. W sierpniu 1957 roku ukazał się drukiem pierwszy numer „Księgarza”, organu prasowego Stowarzyszenia. Szczególną opieką programową SKP objęło szkolnictwo zawodowe. Czołowi działacze Stowarzyszenia byli autorami programów nauczania, tworzyli podręczniki do nauki zawodu, czuwali nad poziomem praktyk zawodowych w księgarniach.

W 1964 roku Stowarzyszenie stało się głównym organizatorem ogólnopolskich obchodów 600-lecia księgarstwa w Polsce, połączonych w czasie z jubileuszem 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na skutek protestu środowiska księgarskiego – ogniskowanego właśnie w strukturach SKP, kierowanego wówczas przez Tadeusza Hussaka – nie doszło do połączenia na przełomie lat 1970/1971 sieci księgarskiej w kraju z przedsiębiorstwem „Ruch”, będącym faktycznie gospodarczym zapleczem propagandy partyjnej. Kryzys produkcji książki u schyłku lat siedemdziesiątych odczuwany był przez księgarzy szczególnie mocno – oni przede wszystkim odbierali niezadowolenie klientów. Toteż okres pierwszej „Solidarności” zaznaczył się żywymi dyskusjami nad sposobami funkcjonowania rynku książki i polityką wydawniczą państwa. Zarząd Główny Stowarzyszenia występował do władz państwowych z postulatami zdecydowanych zmian w poligrafii i ruchu wydawniczym dla zaspokojenia potrzeb czytelniczych społeczeństwa. 

Okres kryzysu i zastoju lat osiemdziesiątych dla Stowarzyszenia oznaczał skupienie się na problemach środowiska, podnoszeniu poziomu kadr, organizacji szkoleń i kursów zawodowych. Stowarzyszenie miało swój udział w utworzeniu na Uniwersytecie Warszawskim wyższych studiów księgarskich, wzięło na siebie również ciężar opracowania nowych programów nauczania po przełomie roku 1989.  

Oparcie gospodarki na grze rynkowej powoduje, że ośrodkami decyzyjnymi stają się firmy, które kierować się muszą przede wszystkim rachunkiem ekonomicznym. Tylko dzięki głęboko zakorzenionym wśród księgarzy poczuciu szczególnego, kulturotwórczego charakteru ich zawodu Stowarzyszenie przetrwało ten trudny okres i nadal istnieje. W dalszym ciągu – jako jedyna organizacja księgarska – SKP sprawuje opiekę merytoryczną nad szkolnictwem zawodowym, powróciło do organizacji szkoleń zawodowych, przyznaje tytuły „rzeczoznawcy księgarskiego” i „rzeczoznawcy antykwarycznego”.  

Ostatnie lata działalności Stowarzyszenia Księgarzy Polskich to podtrzymywanie tradycji organizacji i otwieranie się na nowe wyzwania. W dalszym ciągu (od przeszło 25 lat) SKP organizuje spotkania w ramach Warszawskiej Premiery Literackiej, wciąż działa Klub Miłośników Historii Księgarstwa. Od 1994 roku wydawany jest kwartalnik „Wiadomości Księgarskie”, od 2006 roku w Bibliotece Narodowej SKP jest gospodarzem Salonu Księgarzy. Wielkim przedsięwzięciem była organizacja – wspólnie z Polskim Towarzystwem Wydawców Książek – jubileuszu stulecia Związku Księgarzy Polskich. Systematycznie odbywają się spotkania honorujące wieloletnich pracowników księgarstwa. Wraz z Zespołem Szkół Poligraficzno-Księgarskich w Krakowie Stowarzyszenie jest organizatorem konkursu  Literackiej Nagrody „Pawiego Pióra” dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych z całego kraju. 

 W 2006 roku w ramach obchodów Roku Księgarza Stowarzyszenie przygotowało w Radziejowicach Krajową Konferencję Antykwaryczną pod hasłem „Książka zabytkowa dobrem kultury”. Wspólnie z Regionalnym Centrum Szkoleniowym, w ramach projektu „Nowoczesna firma księgarska – rozwój kadr kluczem do sukcesu”, finansowanego z funduszy UE, SKP zorganizowało dwa dwudniowe kursy antykwaryczne. Razem z zespołem „Wiadomości Księgarskich” systematycznie przeprowadza konferencje zawodowe towarzyszące wielkim spotkaniom targowym. Na dwudziestolecie przemian ustrojowych w Polsce SKP ogłosiło konkurs dla księgarzy na wspomnienia o przebytej przez nich drodze. Ogłoszenie wyników nastąpiło podczas Targów książki w Krakowie w 2009 roku. Jednym z ostatnich dużych przedsięwzięć SKP była organizacja w 2010 roku obchodów dwusetnej rocznicy urodzin  Samuela Orgelbranda – wybitnego dziewiętnastowiecznego wydawcy, księgarza i drukarza. 

Irena Janowska-Woźniak